Những ‘chiến binh’ tuần lộc giúp chống biến đổi khí hậu ở Phần Lan

Ảnh: BBC

Theo đài BBC (Anh), chỉ vừa qua bữa trưa, bóng tối đã buông xuống vùng đất tuyết trắng Lapland. Cô Tiina Jeremejeff, người chăn tuần lộc ở miền bắc Phần Lan, nhanh chóng nhảy lên chiếc xe trượt tuyết tới nơi cho đàn tuần lộc của gia đình cô ăn. Những con vật này được nhốt trong chuồng lớn vào mùa đông. Giữa mẫu lạnh buốt giá, tương đối thở của Jeremejeff sắp như cũng đóng băng. Nhiệt độ ở Kierinki, cách Vòng Bắc Cực chỉ 110km về phía bắc, đã hạ xuống -15C ở. Trong rừng, lớp tuyết dày khoảng 20 cm đã bao phủ mọi cảnh vật.

“Làm người chăn tuần lộc ko hề dễ dàng. Khí hậu khắc nghiệt và chúng tôi phải ra ngoài cho chúng ăn dù trời mang lạnh tới đâu”, cô Jeremejeff, một phụ nữ gốc Sami, chia sẻ.

Văn hóa của người Sami gắn bó chặt chẽ với nghề chăn tuần lộc và nguồn sinh kế của họ được quan tâm cũng từ loài động vật này mang lại.

Giờ đây, bằng chứng cho thấy tuần lộc mang thể đóng vai trò trọng yếu giúp bảo tồn toàn bộ hệ sinh thái này – bao gồm lớp phủ tuyết, khu rừng thưa với những bụi dâu mọc thấp, rêu và địa y (loài sinh vật được hình thành bởi sự liên kết chặt chẽ giữa nấm và tảo) – và thậm chí cả khí hậu mùa đông lạnh giá. Nghiên cứu cho thấy rằng việc chăn thả tuần lộc trên thực tế mang thể giúp chống lại một số tác động của biến đổi khí hậu ở Bắc Cực, nơi đang nóng lên nhanh gấp 4 lần so với phần còn lại của hành tinh.

Chăn nuôi tuần lộc là nguồn sinh kế của hơn 20 cùng đồng bản địa khác nhau ở Bắc Cực. Tổng cùng mang khoảng 100.000 cư dân đang chăn nuôi khoảng 2,5 triệu con tuần lộc được thuần hóa ở 9 quốc gia.

Từ xa xưa, cùng đồng bản địa đã sử dụng tuần lộc để vận chuyển, lấy da chúng may quần áo và còn coi chúng thực phẩm. Trong những tháng ấm hơn, tuần lộc được thả đi lang thang, ăn địa y và những loại thực vật khác, giẫm đạp lên mặt đất lúc di chuyển. Trong quá trình này, chúng ngăn chặn sự phát triển của cây bụi thân gỗ.

Cô Tiina Jeremejeff, người chăn tuần lộc ở Lapland. Ảnh: BBC

​Tại vùng Lapland lạnh giá, “cây bụi hoá” trở thành vấn đề phức tạp. Cây bụi mang thể “xóa sổ” hệ sinh thái cổ xưa đặc trưng là những khu rừng thưa, được gọi là rừng phương bắc và vùng lãnh nguyên Bắc Cực ko mang cây cối. Cây bụi cũng mang thể làm trầm trọng thêm tác động của biến đổi khí hậu, vì cây bụi giữ nhiệt làm tan lớp băng vĩnh cửu và làm ấm vùng lãnh nguyên.

Sự nóng lên toàn cầu trên thực tế đang đẩy nhanh quá trình cây bụi hóa ở Bắc Cực. Mùa sinh trưởng dài hơn, ấm hơn sẽ đẩy nhanh vận tốc phát triển của thực vật. Điều này mang thể dẫn tới một chu kỳ mang nhiều cây bụi hơn, giữ nhiều nhiệt hơn. May mắn, những chú tuần lộc lại trở thành “chiến binh” mang thể giúp làm chậm quá trình này và phủ xanh vùng lãnh nguyên bằng cách ăn và giẫm đạp lên loại thực vật này.

Nghiên cứu phân tích hình ảnh vệ tinh lớp phủ cây bụi ở bán đảo Yamal, phía tây bắc Siberia cho thấy thảm thực vật trong khu vực vẫn ổn định lúc số lượng tuần lộc tăng 75% từ năm 1986 tới năm 2016, mặc dù nhiệt độ mùa hè tăng.

những tác giả của báo cáo cho biết việc chăn thả tuần lộc ở bán đảo Yamal dường như đã bù đắp được những tác động của biến đổi khí hậu. Tuần lộc cũng giúp bảo tồn môi trường sống vùng lãnh nguyên để những loài bản địa như rêu, địa y và cây liễu mọc thấp mang thể tiếp tục phát triển.

Cô Jeremejeff và những người chăn tuần lộc khác ở Lapland đã tận mắt chứng kiến điều này.

Cô cho biết: “Tuần lộc ăn địa y và những loại thực vật khác. Chúng cũng giẫm đạp lên thực vật để đảm bảo thảm thực vật ko quá dày và làm cho mặt đất lạnh hơn. Thảm thực vật dày trên mặt đất sẽ giữ rất nhiều nhiệt. Nếu ko mang lá và cỏ, mặt đất sẽ bị đóng băng nhiều hơn và đóng băng sớm hơn vào mùa đông”.

Cô Tiina Sanila-Aikio cũng là một người chăn tuần lộc người Sami và là cựu người mang quyền lực cao hội đồng người Sami trong Quốc hội Phần Lan.

Tuần lộc giúp làm chậm sự nóng lên toàn cầu. Ảnh: BBC

Những con tuần lộc của Aikio lang thang quanh năm trong những khu rừng quanh hồ Inari ở cực bắc Phần Lan. Cô nói rằng chăn nuôi tuần lộc là giải pháp để duy trì sinh thái ở cả vùng lãnh nguyên và rừng phương bắc, bất chấp những thách thức do biến đổi khí hậu gây ra.

“Rừng ở đây khá rộng và thưa. Đó là nhờ mang đàn tuần lộc. Nếu ko mang chúng, cảnh quan sẽ hoàn toàn khác. lúc trời ấm hơn, mọi loài phát triển nhanh hơn nhiều. Chúng tôi cần tuần lộc để giữ cho rừng luôn rộng và thưa như vậy”, Aikio nói.

Cách ăn thực vật của tuần lộc cũng mang tác động tới khả năng phản xạ nhiệt của tuyết và băng. Nghiên cứu cho thấy cây bụi làm tăng vận tốc tan chảy của băng tuyết vào mùa xuân, vì chúng giữ nhiệt và tạo ra tương đối ấm thông qua những cành cây sẫm màu vươn lên phía trên tuyết. Bằng cách loại bỏ cây bụi, tuần lộc mang thể giúp làm chậm quá trình tan chảy, bảo tồn lớp phủ tuyết và tác dụng làm mát, phản chiếu ánh sáng Mặt Trời. những nhà nghiên cứu cho biết điều này mang thể lạ lùng trọng yếu ở vùng lãnh nguyên, nơi ko mang cây che phủ.

Tuy nhiên, biến đổi khí hậu đã tạo ra những thách thức nghiêm trọng cho việc chăn nuôi tuần lộc trong những năm vừa rồi. Băng tuyết dày và cứng làm cho điều kiện chăn thả trở nên xấu đi do băng giữ lại địa y, thức ăn chính của tuần lộc trong mùa đông. Tuần lộc cũng ko thể đào xuyên qua lớp băng cứng để tìm thức ăn.

Để ngăn chặn tình trạng này, một số người chăn nuôi, bao gồm cả gia đình cô Jeremejeff, đã bắt đầu quây rào để nuôi tuần lộc vào mùa đông. Nhờ đó, họ mang thể dễ dàng cung cấp cho tuần lộc thức ăn bổ sung như cỏ khô và thức ăn viên..

Tuy nhiên, nếu tuần lộc bị nuôi nhốt trong thời gian dài, đó mang thể là tin xấu đối với khí hậu. Nghiên cứu cho thấy tuần lộc tự do di chuyển, giẫm lên thực vật mang tác dụng mạnh mẽ giúp ngăn chặn hiện tượng cây bụi và sưởi ấm bề mặt.

Người Sami cũng tin rằng việc duy trì chăn thả tuần lộc rất trọng yếu giúp duy trì sự cân bằng môi trường tự nhiên.

“Thiên nhiên là tất cả đối với người Sami và chúng tôi rất tôn trọng điều đó. Chúng tôi lấy tài nguyên từ thiên nhiên: hái dâu, bắt cá và lấy thịt tuần lộc. Nhưng ko thể chỉ lấy đi, chúng tôi cũng phải trả ơn cho thiên nhiên”, cô Sanila-Aikio nói.